Taken

Melatonine, ook wel het “moederhormoon van de chronobiologie” genoemd, is een hormoon dat hoofdzakelijk door de pijnappelklier wordt geproduceerd. Het is aanwezig in mensen, dieren, planten en zelfs in eencellige en fylogenetisch oude algen, d.w.z. van drie miljard jaar oud. Melatonine regelt de biologische klok van de mens als een natuurlijk hormoon. Het wordt ook wel het “hormoon van de duisternis” genoemd, omdat het in de vorm van hormonale signalen informatie aan het lichaam doorgeeft over de tijd en de lengte van de nacht. Overdag is de melatonineproductie bijna nul. De productie van melatonine vindt plaats via een impuls van de suprachiasmatische kern van de hypothalamus, die het circadiane ritme in belangrijke mate bepaalt. Als het netvlies van het oog niet meer voldoende blauw licht waarneemt, wordt de suprachiasmatische kern daarvan op de hoogte gebracht en geeft deze op zijn beurt de impuls aan de pijnappelklier om melatonine te produceren. Op die manier wordt het hormoon cyclisch en volgens een vast ritme in de bloedsomloop vrijgegeven, vooral ’s nachts, om het hele organisme te synchroniseren met de huidige circadiane fase. Wanneer het netvlies het eerste licht van de dag opvangt, stopt de productie van melatonine en begint in plaats daarvan de productie van andere hormonen, die nodig zijn om ons wakker te houden. Deze cyclus draagt bij tot het 24-uurs circadiane slaap/waakritme.

Door de variaties van het licht in de verschillende seizoenen ontwikkelen we dan een jaarlijks ritme, naast het circadiane (dagelijkse) ritme. In de winter wordt melatonine langer geproduceerd en in de bloedbaan vrijgegeven dan in de zomer.

 

Melatonine heeft een zeer korte halfwaardetijd van ongeveer 30 minuten. Omdat het zo snel vervalt, moet het de hele nacht door constant worden aangemaakt om een rustgevende slaap (en vele andere voordelen) te bereiken. Bij mensen met een gezond circadiaan ritme stijgt het melatonineniveau snel als het donker wordt en blijft het gedurende de hele nacht op een constant niveau tot het eerste ochtendgloren. Dit verhoogde melatonineniveau is niet alleen nodig om in slaap te vallen, maar ook om van een diepe en rustgevende slaap te genieten. Vroeg in de ochtend daalt het melatonineniveau weer sterk, om ons organisme in staat te stellen te reageren op de toenemende lichtomstandigheden en zo wakker te worden.

De moderne mens is het enige levende wezen dat zichzelf toestaat van zijn biologische ritme af te wijken door dag en nacht om te keren. Alsof dit nog niet genoeg is, vermindert met het vorderen van de leeftijd ons vermogen om ’s nachts melatonine aan te maken. Als gevolg daarvan wordt het signaal dat naar elk deel van het lichaam wordt gezonden zwakker. Vaak wordt het pas ver na middernacht geactiveerd. Bij het eerste licht van de dageraad stopt de afscheiding van melatonine echter stipt. Oudere mensen zijn dus minder lang in staat het slaaphormoon aan te maken en hun organisme is over het algemeen niet in staat er doeltreffend gebruik van te maken.