Melatonine productie en leeftijd
Het is niet alleen een feit dat de moderne mens het enige organisme is dat afwijkt van zijn normale ritme en van de nacht dag maakt, maar het is ook waar dat hoe ouder we worden, hoe kleiner de hoeveelheid nachtelijke melatonineproductie wordt. Daardoor wordt het nachtelijke signaal korter, een verandering die wordt doorgegeven aan het hele lichaam. Vaak wordt het signaal pas lang na middernacht geactiveerd. De secretie van het hormoon stopt echter stipt bij het aanbreken van de dag. Dit heeft tot gevolg dat ouderen het slaaphormoon gedurende een veel te korte periode ontvangen, waardoor het steeds minder beschikbaar is. Voor oudere pijnappelklieren is een voldoende melatonineproductie in de nacht niet meer mogelijk, zelfs als het lichaam zich in volledige duisternis bevindt. De pijnappelklier wordt gevoed door grote hoeveelheden bloedvaten, die bij het ouder worden verkalken, net als andere delen van het lichaam. Verkalking kan leiden tot een vermindering van de melatonineproductie en daarmee tot een uitgesproken slaapverlies en verstoring van het circadiane ritme.
Tot de derde levensmaand wordt melatonine nauwelijks geproduceerd volgens een dag/nachtritme. Daarna nemen de nachtelijke serum melatoninewaarden toe, waardoor zich geleidelijk een circadiane cyclus ontwikkelt. Tussen het eerste en het derde levensjaar wordt de hoogste melatonineproductie bereikt. Deze hoge niveaus worden gehandhaafd tot de puberteit, waarna het begint te dalen tot gemiddelde volwassen niveaus. Een gezonde menselijke volwassene heeft een melatoninespiegel die ’s nachts 8-10 keer zo hoog is, in tegenstelling tot ouderen, waar deze waarde pas heel laat en kortstondig stijgt tot het dubbele van het dagelijkse niveau. Dit geringe verschil tussen dag en nacht is niet langer voldoende om de overgang van dag naar nacht correct door te geven of de inwendige klok te regelen. Mogelijk is dit een reden voor de veelvuldige klachten van slaapstoornissen en de daarmee samenhangende ziekten bij ouderen.
Een gebrek aan melatonine uit zich ook in een verstoord ritme van de hormoonsystemen die zich stroomafwaarts bevinden. Een vroegtijdige vermindering van de melatonineproductie kan een factor zijn van het vroege begin van de menopauze, omdat het ook leidt tot een vermindering van de geslachtshormonen. Melatonine is ook essentieel voor de productie van het groeihormoon HGH, ook wel het “vitaliteitshormoon” genoemd, aangezien de productie wordt vertraagd bij een tekort aan melatonine. Onvoldoende melatonine heeft ook gevolgen voor de lever, waardoor de programmering voor de nacht niet effectief is. Dit kan leiden tot insulineresistentie, wat uiteindelijk kan leiden tot diabetes. Bovendien blijft de aandrang om te plassen ’s nachts dezelfde als overdag als een specifiek anti-hormoon (ADH) ontbreekt door een tekort aan melatonine.
Een tekort aan melatonine heeft ook grote gevolgen voor de hersenen. Alle nachtelijke herstelmechanismen worden verminderd. Het opslaan van informatie voor het langetermijngeheugen, dat ’s nachts plaatsvindt, wordt niet langer ondersteund. Dit verhoogt de vatbaarheid voor beginnende dementie en neurodegeneratieve processen.
Het Britse vaktijdschrift Journal of Ophthalmology publiceerde onlangs een alarmerend verband tussen verouderende ogen en de melatonineproductie. Uit metingen blijkt dat na de leeftijd van 45 jaar minder zonnestralen het binnenste oog bereiken. Dit is het gevolg van de lichte vergeling van de ooglens en de vernauwing van de pupil. Daardoor bereiken minder lichtdeeltjes de belangrijke cellen van het netvlies, die het dag/nachtritme meten om onze innerlijke klokken te regelen. Uit studies blijkt dat veranderingen in het ouder wordende oog kunnen leiden tot een aantal typische oogziekten, waarvan de oorzaak niet in het oog zelf ligt. De gevolgen van de achteruitgang van de oogcapaciteit zijn onder meer cognitieve tekortkomingen (met name geheugencapaciteit), slapeloosheid, depressie en vertraagde reactietijden. Vanwege deze feiten wordt een verband verondersteld tussen oogveranderingen en een verstoorde melatonineproductie. Onze innerlijke klokken reageren op de veranderingen tussen licht en donker en regelen ons dagelijkse ritme. Zij geven elk orgaan een impuls voor zijn dag- en nachtfuncties. De hersenen, bijvoorbeeld, slaan de in de loop van de dag verkregen informatie op in het langetermijngeheugen, of wissen deze helemaal. Deze ontstekingssignalen worden vaak doorgegeven via het moederhormoon van de chronobiologie: melatonine. Ouderen hebben slechts een fractie van het benodigde hormoonniveau tot hun beschikking, wat weer gevolgen heeft voor de concentratie van andere neurotransmitters. Dit leidt niet alleen tot wijdverbreide problemen met doorslapen, maar ook tot een aantasting van de feitelijke dagactiviteiten van de belangrijkste organen, bijvoorbeeld van de lever of de zenuwen, in de loop van een etmaal.
